Áfrýjunarnefnd staðfestir alvarleg brot Síldar og fisks ehf. og Matfugls ehf.
80 milljón króna sekt staðfest
Í nóvember sl. komst Samkeppniseftirlitið að þeirri niðurstöðu að kjötvinnslufyrirtækin Síld og fiskur ehf. og Matfugl ehf. hefðu brotið gegn banni samkeppnislaga við ólögmætu samráði með því að hafa við Bónus nána samvinnu um smásöluverð Bónuss og afslætti frá því. Í málinu fór fram umfangsmikil athugun á m.a. tölvupóstssamskiptum Síldar og fisks og Matfugls við Bónus. Þessi gögn sýndu að í samskiptum milli Síldar og fisks og Matfugls annars vegar og Bónuss hins vegar fólst mun meiri samvinna heldur en einföld samskipti um verðmerkingar á kjöti og unnum kjötvörum. Ákvæði samkeppnislaga banna framleiðendum og smásölum að hafa með sér samráð um endursöluverð (lóðrétt verðsamráð). Voru þessi brot Síldar og fisks og Matfugls til þess fallin að valda almenningi samkeppnislegu tjóni.
Gögn málsins sýndu m.a. að af samráði þessu leiddi að neytendur voru blekktir í tengslum við forverðmerkingar á kjötvörum. Haft var samráð um hvert hið „merkta verð“ ætti að vera og hversu mikinn afslátt ætti að gefa frá því verði, allt frá 10% og upp í 40% afslátt. Hins vegar var ljóst að hið merkta smásöluverð stóð neytendum aldrei til boða og var því í raun ekki um raunverulega verðlækkun að ræða. Var að mati Samkeppniseftirlitsins talið hæfilegt að leggja á Langasjó ehf. (móðurfélag Síldar og fisks og Matfugls) 80 mkr. í sekt vegna brotanna.
Í ákvörðun Samkeppniseftirlitsins var þeim fyrirmælum beint til Síldar og fisks og Matfugls að fyrirtækin skyldu hætta öllum afskiptum af smásöluverði, afslætti frá smásöluverði og smásöluálagningu matvöruverslana og hætta að merkja kjötvörur með smásöluverði. Var um að ræða samskonar fyrirmæli og gilda gagnvart þeim kjötvinnslufyrirtækjum sem áður gert höfðu sátt við Samkeppniseftirlitið í lok árs 2010 vegna hliðstæðra mála, sbr. ákvörðun nr. 36/2011.
Langisjór skaut ákvörðun Samkeppniseftirlitsins til áfrýjunarnefndar samkeppnismála og krafðist þess að hún yrði felld úr gildi. Gerði fyrirtækið margvíslegar athugasemdir við bæði efni ákvörðunar Samkeppniseftirlitsins og málsmeðferð þess. Taldi fyrirtækið að sektum væri ranglega beint að móðurfélaginu og að andmælaréttur fyrirtækisins hafi verið brotin og rannsókn Samkeppniseftirlitsins verið gölluð. Þá var því haldið fram að þau samskipti sem fjallað var um í ákvörðun Samkeppniseftirlitsins gætu ekki falið í sér brot.
Með úrskurði í gær staðfesti áfrýjunarnefnd samkeppnismála ákvörðun Samkeppniseftirlitsins. Þannig staðfesti nefndin að þegar einn aðili fer með eignarhlut brotlegs félags að fullu sé heimilt að líta á eigandann sem hluta af hinni efnahagslegu einingu, nema sérstaklega standi á. Að mati nefndarinnar voru ekki færð fram skýr rök og sannanir af hálfu Langasjávar um að dótturfélagið hafi starfað óháð móðurfélaginu. Þá taldi nefndin að í öllum þeim tilvikum sem rakin eru í hinni kærðu ákvörðun hafi aðilar átt í samskiptum um endanlegt smásöluverð og að um lóðrétt verðsamráð hafi verið að ræða í skilningi samkeppnisréttar sem lagt er bann við í 10. gr. samkeppnislaga. Jafnframt telur áfrýjunarnefndin að nauðsynlegt hafi verið að leggja bann við forverðmerkingum eins og á stóð í málinu.
Í úrskurði áfrýjunarnefndar segir að brotin sem um ræðir varði umfangsmikil viðskipti og að með hliðsjón af heildarveltu Langasjávar telji hún ekki efni til að hrófla við ákvörðun um fjárhæð sektar. Áfrýjunarnefnd þykir hins vegar rétt að fresta gildistöku banns við því að fyrirtækin forverðmerki fyrir matvöruverslanir og fyrirmælum um upplýsingagjöf til Samkeppniseftirlitsins. Taka þessi skilyrði gildi 3. apríl næstkomandi.
Sjá nánar úrskurð áfrýjunarnefndar nr. 13/2011.
Bakgrunnsupplýsingar:
Samkeppniseftirlitið birti í desember 2010 ákvörðun þar sem greint er frá brotum, annars vegar verslana Bónuss, og hins vegar Sláturfélags Suðurlands, Reykjagarðs, Kjötafurðastöðvar Kaupfélags Skagfirðinga, Norðlenska, Kjarnafæðis og Kjötbankans gegn 10. gr. samkeppnislaga með samkeppnishamlandi samvinnu um verð. Þetta gerðu fyrirtækin með tvíhliða samningum eða samstilltum aðgerðum í tengslum við smásöluverðlagningu á kjöti og unnum kjötvörum sem kjötvinnslurnar höfðu verðmerkt fyrir Bónus.
Þessi fyrirtæki óskuðu eftir því að ljúka málinu með sátt við Samkeppniseftirlitið. Á þeim grundvelli nýtti Samkeppniseftirlitið sér heimild samkeppnislaga og gerði sátt við hvert þeirra. Í sáttunum fólst m.a. að fyrirtækin viðurkenndu brot á samkeppnislögum og greiddu samtals 405 mkr. í sekt vegna þeirra.
Síld og fiskur og Matfugl óskuðu eftir sáttarviðræðum við Samkeppniseftirlitið en þær viðræður skiluðu ekki niðurstöðu. Þurfti Samkeppniseftirlitið því að taka afstöðu til aðgerða fyrirtækjanna í sérstakri ákvörðun, sbr. ákvörðun nr. 36/2011.
Umræddar sáttir frá 2010 hafa leitt til talsverðra breytinga á matvörumarkaði en frá 1. júní 2010 hættu verslanir Haga að taka við öllum forverðmerktum kjötvörum og kjötvinnslufyrirtækin hættu slíkum merkingum fyrir alla viðskiptavini sína. Í kjölfar þessa hafa sum fyrirtæki að eigin frumkvæði hætt forverðmerkingum, sbr. t.d. Osta- og smjörsöluna. Neytendastofa hefur sett sérstakar reglur til að tryggja að verðmerkingar smásala séu fullnægjandi, sbr. reglur nr. 563/2011. Með ákvörðun Samkeppniseftirlitsins sem áfrýjunarnefnd hefur staðfest í dag er tryggt að Síld og fiskur og Matfugl geri einnig nauðsynlegar breytingar á starfsemi sinni. Nánari upplýsingar um þessar breytingar er að finna hér.
Í frétt Samkeppniseftirlitsins frá 23. desember 2011 er nánar fjallað um afnám forverðmerkinga á kjötvörum og áhrif þess.