Samkeppniseftirlitið leggur til endurskoðun á þátttöku RÚV á auglýsingamarkaði. Háttsemi RÚV hefur leitt til alvarlegrar takmörkunar á samkeppni
Samkeppniseftirlitið birtir í dag álit nr. 4/2008, Samkeppnishömlur sem stafa af stöðu og háttsemi Ríkisútvarpsins á markaði fyrir sölu auglýsinga í ljósvakamiðlum. Í álitinu er gerð grein fyrir athugun Samkeppniseftirlitsins á markaði fyrir sölu auglýsinga og kostunar í útvarpi (sjónvarpi og hljóðvarpi). Álitið er aðgengilegt á heimasíðu Samkeppniseftirlitsins, www.samkeppni.is.
Athugunin leiðir í ljós að auk þeirrar samkeppnislegu mismununar sem felst í þátttöku RÚV á auglýsingamarkaði samhliða tekjum þess af skattfé, hafi RÚV með tilboðum sínum og afsláttum gert samkeppnistöðuna enn verri á þessu sviði. Þetta hefur RÚV gert með því að starfa ekki í samræmi við tilgang og markmið þeirra reglna sem settar hafa verið varðandi verðlagningu fyrirtækisins. Veitir það jafnframt vísbendingar um að regluverk um þessa starfsemi RÚV sé ekki nægilega öflugt. Þessi niðurstaða er m.a. byggð á eftirfarandi:
- RÚV hefur í ríkum mæli vikið verulega frá birtri gjaldskrá sinni um auglýsingar, sem gengur gegn markmiðum um gagnsæi.
- RÚV hefur boðið fríbirtingar, tímabundin eða einstaklingsbundin tilboð, vöruskipti og samtvinnun auglýsinga og kostunar sem ganga gegn kröfunni um gagnsæi um afsláttarkjör fyrir kostunaraðila og auglýsendur. Jafnframt er líklegt að tiltekin afsláttarkjör hafi ekki staðið öllum til boða og jafnræði því ekki tryggt.
- Vísbendingar eru um skaðleg undirboð, þ.e. að opinbert fé hafi verið notað til þess að niðurgreiða auglýsingastarfsemi og samkeppni keppinauta sem ekki njóta ríkisstyrkja þannig raskað.
Með hliðsjón af framangreindu hefur Samkeppniseftirlitið beint eftirfarandi til menntamálaráðherra:
- Ljóst er að fullur samkeppnislegur jöfnuður næst ef RÚV hverfur af auglýsingamarkaði og starfsemi þess yrði alfarið kostuð af opinberum fjárframlögum. Með hliðsjón af núverandi efnahagsástandi getur slík aðgerð stuðlað að því að einkareknir ljósvakamiðlar geti starfað áfram. Er þetta til þess fallið að tryggja valkosti almennings á sviði fjölmiðlunar. Hins vegar verður að hafa í huga að dreifikerfi einkarekinna stöðva ná almennt ekki til jafn stórs hluta landsins og RÚV. Með hliðsjón af öllu framangreindu er æskilegt að mörkuð verði stefna sem miðar að því að RÚV hætti þessari starfsemi sem fullgildur keppinautur þegar aðstæður þykja leyfa.
- Telji menntamálaráðherra og/eða löggjafinn ekki tækt að RÚV hverfi af markaði fyrir sölu auglýsinga í útvarpi, telur Samkeppniseftirlitið mikilvægt að verulega verði dregið úr umsvifum félagsins á markaðnum og félaginu settar skýrar reglur sem takmarka umrædda starfsemi þess. Slíkar reglur þurfa að vera skilvirkar, einfaldar og gagnsæjar þannig að auðvelt verði að fylgja þeim eftir. Nauðsynlegt er að reglurnar feli m.a. í sér að sett verði ófrávíkjanleg gjaldskrá sem lúti staðfestingu og eftirliti, svokallaðar fríbirtingar verði óheimilar, auglýsingatíma og markaðssókn verði settar skorður, óheimilt verði að birta auglýsingar inni í dagskrárefni og kostun verði óheimil enda skapar hún ógagnsæi og er til þess fallin að mismuna viðskiptamönnum félagsins.
Í álitinu er ennfremur áréttað að Samkeppniseftirlitið telur mikilvægt að samhliða endurskoðun á þátttöku RÚV á auglýsingamarkaði verði sett löggjöf um fjölmiðla og eignarhald á þeim, m.a. í því skyni að tryggja dreift eignarhald.
Bakgrunnsupplýsingar:
Með bréfi, dags. 13. nóvember 2006, birti Samkeppniseftirlitið menntamálanefnd Alþingis umsögn um frumvarp til laga um Ríkisútvarpið ohf. Samkeppniseftirlitið komst að þeirri niðurstöðu að samkeppnislega mismunun leiddi af því að RÚV starfaði á markaði fyrir birtingu auglýsinga og markaði fyrir kostun í frjálsri samkeppni við aðra aðila jafnframt því að hafa tekjur af skattfé til að inna af hendi skilgreinda útvarpsþjónustu í almannaþágu. Þessi tvö atriði leiddu til þess að samkeppnisleg mismunun væri á markaði fyrir birtingu auglýsinga og markaði fyrir kostun í frjálsri samkeppni við aðra aðila.
Til að koma í veg fyrir hina samkeppnislegu mismunun lagði Samkeppniseftirlitið til tvær leiðir. Annars vegar var lagt til að RÚV hyrfi af auglýsingamarkaði og starfsemi þess yrði alfarið kostuð af opinberum fjárframlögum. Benti Samkeppniseftirlitið á í því tilliti að sú leið væri algeng meðal Evrópuríkja eins og fram kæmi í skýringum með frumvarpinu. Hins vegar benti Samkeppniseftirlitið á að hægt yrði að fara þá leið að RÚV ræki sérstakar hljóð- og sjónvarpsstöðvar eða –rásir sem alfarið yrðu fjármagnaðar með auglýsingatekjum og kostun þannig að tryggt yrði að þessi samkeppnisstarfsemi RÚV yrði ekki niðurgreidd með skattfé, væri á annað borð talin ástæða til þess að RÚV starfaði á auglýsingamarkaði.
Í ljósi þeirra sjónarmiða sem fram komu í framangreindri umsögn eftirlitsins um frumvarp til laga um RÚV og með hliðsjón af umræðu um aðstæður á auglýsingamarkaði í útvarpi og ábendingum og kvörtunum sem borist hafa stofnuninni ákvað eftirlitið að eigin frumkvæði að kanna stöðu RÚV á markaði fyrir sölu auglýsinga og kostunar í útvarpi. Athugunin hófst í júlí 2008. Álit nr. 4/2008, sem nú er birt, er liður í þessari athugun.